Πέντε άνδρες συνωμοτούν υπό βροχήν, κάτω από μιαν
ομπρέλα. Είναι πολιτική πράξις. Στοιβάζονται μάλιστα κάτω απ' την ίδια ομπρέλα,
για να μη βραχούν. Την ίδια ώρα ακούγεται το τραγουδάκι "Συννέφιασε, συννέφιασε,
ψιλή βροχούλα έπιασε". Σαφώς το τραγουδάκι είναι πολιτικό, ιδιαίτερα σαν
συνδεθεί με τους πέντε συνωμότες που προσπαθούν να μη βραχούν. Αν όμως το
τραγούδι ακουστεί σε παραλία ερημική, την ώρα που δεν βρέχει, μπορεί να γίνει
και προφητικό, αν τύχει και ξεσπάσει η μπόρα, μες σε πέντε το πολύ λεπτά. Αν
πάλι δεν βρέξει διόλου, τότε το τραγούδι γίνεται απλούστατα ένα ρεμπέτικο
τραγούδι, με κάποιες τάσεις εγωϊστικές γι' αυτόν που το τραγουδάει, μια κι' όλο
προσπαθεί να μη βραχεί, ενώ στο τέλος βρέχεται για τα καλά και το φωνάζει με
ιδιαίτερη ικανοποίηση στους άλλους τραγουδώντας "... για κοίτα με πως βράχηκα".
Κι εδώ ακριβώς αρχίζουν οι αντιδράσεις των κωνώπων, λόγω του υγρού κλίματος που δημιουργεί η επερχόμενη βροχή. Οι κώνωπες αρχίζουν ν' αντιδρούν στην κάθε πράξη ενός πολίτη, που η ευθύνη και το ήθος του έχουνε ήδη γίνει συνείδηση στην πολιτεία. Να σας φέρω ένα παράδειγμα:
Πριν μια βδομάδα πήγα να παίξω μουσική μου στην Αλεξανδρούπολη. Μ' από βραδύς, σμήνος κωνώπων μου επετέθη, θέλοντας προφανώς να μ' εμποδίσει να παίξω μουσική μου, σ' αυτή την τόσο ευαίσθητη παραμεθόριο περιοχή.
Όμως το μουσικό μου ήθος υπερίσχυσεν, και παρ' όλα τα εμφανή ερυθρά ίχνη των κωνώπων στο πρόσωπό μου, έπαιξα ολόκληρο το πρόγραμμά μου με αξιοθαύμαστη, επιτρέψτε μου, τέχνη και ψυχραιμία. Μάλιστα, προλογίζοντας, χαρακτήρισα τα τραγούδια μου θρησκευτικά, πράγμα που δημιούργησε σύγχυση τις παρευρισκόμενες αρχές της πόλης, και τις ανάγκασε ν' αποχωρήσουν εσπευσμένα χωρίς καν να με χαιρετήσουν. Δεν αντελήφθησαν ότι ετραγουδούσα για χασίσια και για άλλα παρόμοια, όχι σαν καταναλωτής, αλλά ως εξέχων διώκτης. Αφού υπήρξα και είμαι ο κατασκευαστής τόσων ονείρων πώς είναι δυνατόν ν' αποδεχτώ τα υποκατάστατα του ονείρου; Αλλά σας είπα. Οι κώνωπες δρουν κι αντιδρούν, δεν σκέπτονται. Ύστερα ελκύονται από τις επιφάνειες, τις επιδερμίδες. Για την ουσία δεν ενδιαφέρονται.
Κι ακόμα ένα παράδειγμα από την Καλαμάτα. Πριν δυο, πριν τρεις θάταν βδομάδες, άλλος κώνωψ, καλαματιανός ετούτη τη φορά, με την μορφή εντοπίου μεγαλεμπόρου ή δικηγόρου, δυσαρεστηθείς με την καθυστέρησιν της αφίξεώς μου και αγνοώντας, ηθελημένα, την εκτός προγράμματος εθελοντική μου παρουσία, μου εγύρισεν την πλάτη ως τιμωρημένος μαθητής, προφανώς νομίζοντας ότι τοιουτοτρόπως με περιφρονεί. Και πάλιν το μουσικόν μου ήθος επεβλήθη και δεν έβγαλα απ' την τσέπη μου το εντομοκτόνο που πάντα κουβαλώ μαζί μου για περιπτώσεις σαν του καλαματιανού κώνωπος. Κι έπαιξα πιάνο και ευχήθηκα την συγκινητική προσπάθεια άξιων πολιτών της Καλαμάτας για μερικές πρωτογενείς μουσικές εκδηλώσεις στην πόλη τους. Δυστυχώς βλέπετε, οι κώνωπες παράγονται παντού. Από τα σύνορα ως το υπουργείο Πολιτισμού, απ' το Αιγάλεω και την Γιορτή Κρασιού, ως τη Θεσσαλονίκη με το διαγωνισμό του τραγουδιού. Και είναι δύσκολο να βρει κανείς μια περιοχή, ετούτο τον καιρό, δίχως κουνούπια και δίχως ταραχή. Όμως τι τάχα νάναι οι πράξεις ενός πολίτη υπεύθυνου. Μπορεί νάναι η αγανάκτηση για τις χυδαία ανόητες δηλώσεις των μουσικών ειδώλων; Αυτών που συνταράζουν γήπεδα κι εμπορεύονται, χωρίς έλεος, τους αφελείς πόθους των εκ πεποιθήσεως ανελευθέρων μαζών;
Μπορεί νάναι η αγανάκτηση για την ατάλαντη κι απροετοίμαστη παρουσία πρώην νεαρών συνθετών, μες απ' τη κακοπρόσωπη τηλεόραση, με μουσικά ιδιοκατασκευάσματα και τραγουδιστικές παρουσίες, που ούτε Μουσική περιέχουν, ούτε πολιτισμό φανερώνουν; Μονάχα θλίψη, κατήφεια και ντροπή; Κι ένας πολίτης γεννάει αυτόματα το ερώτημα: Γιατί να επιβάλλεται η σύγχυση στους Έλληνες πολίτες, με την βοήθεια μάλιστα των μέσων ενημέρωσης, του Τύπου και των κρατικών οργανισμών; Γίνεται με συνείδηση ή από αδιαφορία; Κι αρχίζουν τα ερωτήματα, σαν βουητό από μέλισσες, να μας ταράζουν τον ύπνο και εφιαλτικά να μας ζητάν απόκριση.
Γιατί διώκεται το ελληνικό τραγούδι; Μονάχα το κράτος το καταδιώκει για κι οι συνθέτες οι ίδιοι, που κυνηγάν τις πωλήσεις των δίσκων τους στις διάφορες κομματικές νεολαίες, κολακεύοντάς τες; Ποια ανάγκη γεννάει σήμερα ένα τραγούδι; Η ανάγκη να το γεννήσει ο συνθέτης, για η ανάγκη να το πουλήσει, και μάλιστα ακριβά. Ποια ανάγκη γεννάει τις τόσες πολιτιστικές εκδηλώσεις των κομματικών νεολαιών; Η ανάγκη να καλλιεργήσουνε τις Τέχνες, για με πρόσχημα τις Τέχνες να καλλιεργήσουνε το κόμμα;
Έχετε δει στην τηλεοπτική σας συσκευή, τα ακροατήρια των διαφόρων "πολιτιστικών" εκδηλώσεων; Φυσιογνωμίες αδιάφορες που κατά στιγμές ανάβουν, εκτονώνονται και πάλιν πέφτουν στην εκφραστική αδράνεια της αδιαφορίας. Και οι αστέρες των γηπέδων και των αναψυκτηρίων, ίδιες πάντα σε κάθε γηπεδική εκδήλωση, πάσης κομματικής αποχρώσεως,-πλην της ακραιφνούς Δεξιάς. Οι αστέρες αυτοί με την έκφραση του σκεπτόμενου ζώου, μας μεταφέρουν χαιρετισμόν δακτύλων, πέντε, πέντε δέκα εν οργασμώ, και σε ομαδικό ρυθμό εκτονώσεως κι αποβλακώσεως. Πλην όπως είπα μιας Δεξιάς, όχι όλης, που η νεολαία της προτιμά ρυθμούς της ποπ, πέμπτης κατηγορίας, με την φθορά των ελληνικών λέξεων για τις ανάγκες της ποπογενούς μελωδίας, με πλήρη αδιαφορία για τα κοινά και με σαφή δείγματα κατωτέρας νοητικής λειτουργίας. Μια τέτοια περίπου τέχνη υπηρετεί η τηλεόραση. Ανώδυνη και πληκτική.
Ποιοι ενήργησαν για τούτη εδώ την ανυποληψία, που συνυπάρχει και υπογράφει και τα λεγόμενα συμφωνικά της χώρας συγκροτήματα, τρία των αριθμό, πούναι στ' αλήθεια δύο, και που τα σχηματίζει το ένα, εξήντα μέτριοι μουσικοί. Ποιοι είναι που τα φκιάξαν έτσι; Οι κώνωπες. Έχοντας εκμεταλλευτεί τα έλη μιας μέχρι σήμερα αδιαφορίας κρατικής γύρω από τα Μουσικά, οι κώνωπες επωφελήθησαν, τοποθετήθηκαν σε θέσεις κλειδιά, όπως λέγονται, φκιάξαν ωδεία και σχολές εκμεταλλεύσεως, κάλυψαν την αμορφωσιά τους με διπλώματα ευκαιρίας, απέκτησαν οφέλη και βοηθούμενοι από τους κώνωπες του ημερησίου τύπου, αυτούς που επιδίδονται στην συγγραφή Συγχρόνου Ιστορίας Ελληνικής Τέχνης, κι απ' το απληροφόρητο κι αδιάφορο πλατύ κοινό, σχημάτισαν απαραβίαστο και ιερό το Μουσικό κατεστημένο της Χώρας. Ένα κατεστημένο χωρίς ανθρώπους, δίχως Μουσική, με αναπήρους και φανατικούς αρρώστους. Κι αν τύχει και θελήσει ένας πολίτης να επιδιορθώσει ολόκληρο αυτό το κουνουποκατασκεύασμα, που δημιουργεί στη χώρα έλη και χίλιες αρρώστιες μουσικές, ξεσηκώνονται όλα μαζί τα κουνούπια, έτοιμα να σπαράξουν τον ανίερο, αντεθνικό κι επιβλαβή. Κι ο πρόεδρος κάποιου σωματείου κωνώπων, μάταια επιζητεί να δείξει ανάστημα. 1:48 είν’ ο καημένος. Λυπητερός σαν άσμα δι' ολίγους ευτυχώς, είδος που ήκμασε στις μέρες του '38.
Και μια που μίλησα για έλη, ας επανέλθουμε στα σύννεφα και την βροχή.
Οι κώνωπες υψιπετούν
Ρουφούν το αίμα κι ενοχλούν
Καθήκον του πολίτη είναι να συνεργήσει για να σκοτωθούν
Τότε λουλούδια ανθούν
κι ο ύπνος είν' ατάραχος
σ' όσους επιζητούν να κοιμηθούν
και για τους άλλους
τους ολίγους που ξαγρυπνούν
ας τους αφήσουμε να εργαστούν
Χωρίς τους κώνωπες
είναι σχεδόν βέβαιον ότι θα παράγουν
τραγούδια εξαίσια, εμβατήρια και ωδές
για όλο το έθνος, για όλο τον λαό
κι όχι για σχολές κομματικές
ή για παρατάξεις πολιτικές.
Η παρούσα ώρα είναι για κλάματα. Ο τόπος μας γράφει μια μουσική ιστορία εξαθλιωμένη, με μελωδίες ασήμαντες και με συμμετοχή χιλιάδων νέων, που σπουδάζουν ερωτική καταπίεση και ανασφάλεια. Το μουσικό μας κατεστημένο σήμερα είναι ένας μαυρόασπρος εφιάλτης, σε δυο κανάλια, σε πολλά γήπεδα, κι άπειρες πλατείες. Και τα κουνούπια θάρρεψαν πως είναι μέλισσες και πως παράγουν μέλι.
Οφείλουμε να αντιδράσουμε και να αγοράσουμε ομπρέλες. Όχι για τα κουνούπια, αλλά για τις επερχόμενες βροχές. Επίσης να μην ξεχάσουμε να προμηθευτούμε χάρτινες σημαίες για τις γιορτές. Και κάποιο φίλο φωτογράφο, για μερικές φωτογραφίες αναμνηστικές. Κατ' αυτόν τον τρόπο θα μεταπηδήσουμε ανέτως από την ηλικία που ευρισκόμεθα στην επομένη, που όπως και νάναι περιέχει πολλές εκπλήξεις και για μας τους ίδιους και για τους ανθρώπους που αγαπάμε.
Κι όσο για τα κουνούπια ας ενώσουμε τις προσευχές μας κι ίσως μας στείλει ο Θεός ένα γερό άνεμο και ξεπαστρέψει τη Ελληνική μας Χώρα απ' την ντροπή της δραστηριότητας των κουνουπιών και της επικινδύνου παρουσίας των.
Αμήν.
Κι εδώ ακριβώς αρχίζουν οι αντιδράσεις των κωνώπων, λόγω του υγρού κλίματος που δημιουργεί η επερχόμενη βροχή. Οι κώνωπες αρχίζουν ν' αντιδρούν στην κάθε πράξη ενός πολίτη, που η ευθύνη και το ήθος του έχουνε ήδη γίνει συνείδηση στην πολιτεία. Να σας φέρω ένα παράδειγμα:
Πριν μια βδομάδα πήγα να παίξω μουσική μου στην Αλεξανδρούπολη. Μ' από βραδύς, σμήνος κωνώπων μου επετέθη, θέλοντας προφανώς να μ' εμποδίσει να παίξω μουσική μου, σ' αυτή την τόσο ευαίσθητη παραμεθόριο περιοχή.
Όμως το μουσικό μου ήθος υπερίσχυσεν, και παρ' όλα τα εμφανή ερυθρά ίχνη των κωνώπων στο πρόσωπό μου, έπαιξα ολόκληρο το πρόγραμμά μου με αξιοθαύμαστη, επιτρέψτε μου, τέχνη και ψυχραιμία. Μάλιστα, προλογίζοντας, χαρακτήρισα τα τραγούδια μου θρησκευτικά, πράγμα που δημιούργησε σύγχυση τις παρευρισκόμενες αρχές της πόλης, και τις ανάγκασε ν' αποχωρήσουν εσπευσμένα χωρίς καν να με χαιρετήσουν. Δεν αντελήφθησαν ότι ετραγουδούσα για χασίσια και για άλλα παρόμοια, όχι σαν καταναλωτής, αλλά ως εξέχων διώκτης. Αφού υπήρξα και είμαι ο κατασκευαστής τόσων ονείρων πώς είναι δυνατόν ν' αποδεχτώ τα υποκατάστατα του ονείρου; Αλλά σας είπα. Οι κώνωπες δρουν κι αντιδρούν, δεν σκέπτονται. Ύστερα ελκύονται από τις επιφάνειες, τις επιδερμίδες. Για την ουσία δεν ενδιαφέρονται.
Κι ακόμα ένα παράδειγμα από την Καλαμάτα. Πριν δυο, πριν τρεις θάταν βδομάδες, άλλος κώνωψ, καλαματιανός ετούτη τη φορά, με την μορφή εντοπίου μεγαλεμπόρου ή δικηγόρου, δυσαρεστηθείς με την καθυστέρησιν της αφίξεώς μου και αγνοώντας, ηθελημένα, την εκτός προγράμματος εθελοντική μου παρουσία, μου εγύρισεν την πλάτη ως τιμωρημένος μαθητής, προφανώς νομίζοντας ότι τοιουτοτρόπως με περιφρονεί. Και πάλιν το μουσικόν μου ήθος επεβλήθη και δεν έβγαλα απ' την τσέπη μου το εντομοκτόνο που πάντα κουβαλώ μαζί μου για περιπτώσεις σαν του καλαματιανού κώνωπος. Κι έπαιξα πιάνο και ευχήθηκα την συγκινητική προσπάθεια άξιων πολιτών της Καλαμάτας για μερικές πρωτογενείς μουσικές εκδηλώσεις στην πόλη τους. Δυστυχώς βλέπετε, οι κώνωπες παράγονται παντού. Από τα σύνορα ως το υπουργείο Πολιτισμού, απ' το Αιγάλεω και την Γιορτή Κρασιού, ως τη Θεσσαλονίκη με το διαγωνισμό του τραγουδιού. Και είναι δύσκολο να βρει κανείς μια περιοχή, ετούτο τον καιρό, δίχως κουνούπια και δίχως ταραχή. Όμως τι τάχα νάναι οι πράξεις ενός πολίτη υπεύθυνου. Μπορεί νάναι η αγανάκτηση για τις χυδαία ανόητες δηλώσεις των μουσικών ειδώλων; Αυτών που συνταράζουν γήπεδα κι εμπορεύονται, χωρίς έλεος, τους αφελείς πόθους των εκ πεποιθήσεως ανελευθέρων μαζών;
Μπορεί νάναι η αγανάκτηση για την ατάλαντη κι απροετοίμαστη παρουσία πρώην νεαρών συνθετών, μες απ' τη κακοπρόσωπη τηλεόραση, με μουσικά ιδιοκατασκευάσματα και τραγουδιστικές παρουσίες, που ούτε Μουσική περιέχουν, ούτε πολιτισμό φανερώνουν; Μονάχα θλίψη, κατήφεια και ντροπή; Κι ένας πολίτης γεννάει αυτόματα το ερώτημα: Γιατί να επιβάλλεται η σύγχυση στους Έλληνες πολίτες, με την βοήθεια μάλιστα των μέσων ενημέρωσης, του Τύπου και των κρατικών οργανισμών; Γίνεται με συνείδηση ή από αδιαφορία; Κι αρχίζουν τα ερωτήματα, σαν βουητό από μέλισσες, να μας ταράζουν τον ύπνο και εφιαλτικά να μας ζητάν απόκριση.
Γιατί διώκεται το ελληνικό τραγούδι; Μονάχα το κράτος το καταδιώκει για κι οι συνθέτες οι ίδιοι, που κυνηγάν τις πωλήσεις των δίσκων τους στις διάφορες κομματικές νεολαίες, κολακεύοντάς τες; Ποια ανάγκη γεννάει σήμερα ένα τραγούδι; Η ανάγκη να το γεννήσει ο συνθέτης, για η ανάγκη να το πουλήσει, και μάλιστα ακριβά. Ποια ανάγκη γεννάει τις τόσες πολιτιστικές εκδηλώσεις των κομματικών νεολαιών; Η ανάγκη να καλλιεργήσουνε τις Τέχνες, για με πρόσχημα τις Τέχνες να καλλιεργήσουνε το κόμμα;
Έχετε δει στην τηλεοπτική σας συσκευή, τα ακροατήρια των διαφόρων "πολιτιστικών" εκδηλώσεων; Φυσιογνωμίες αδιάφορες που κατά στιγμές ανάβουν, εκτονώνονται και πάλιν πέφτουν στην εκφραστική αδράνεια της αδιαφορίας. Και οι αστέρες των γηπέδων και των αναψυκτηρίων, ίδιες πάντα σε κάθε γηπεδική εκδήλωση, πάσης κομματικής αποχρώσεως,-πλην της ακραιφνούς Δεξιάς. Οι αστέρες αυτοί με την έκφραση του σκεπτόμενου ζώου, μας μεταφέρουν χαιρετισμόν δακτύλων, πέντε, πέντε δέκα εν οργασμώ, και σε ομαδικό ρυθμό εκτονώσεως κι αποβλακώσεως. Πλην όπως είπα μιας Δεξιάς, όχι όλης, που η νεολαία της προτιμά ρυθμούς της ποπ, πέμπτης κατηγορίας, με την φθορά των ελληνικών λέξεων για τις ανάγκες της ποπογενούς μελωδίας, με πλήρη αδιαφορία για τα κοινά και με σαφή δείγματα κατωτέρας νοητικής λειτουργίας. Μια τέτοια περίπου τέχνη υπηρετεί η τηλεόραση. Ανώδυνη και πληκτική.
Ποιοι ενήργησαν για τούτη εδώ την ανυποληψία, που συνυπάρχει και υπογράφει και τα λεγόμενα συμφωνικά της χώρας συγκροτήματα, τρία των αριθμό, πούναι στ' αλήθεια δύο, και που τα σχηματίζει το ένα, εξήντα μέτριοι μουσικοί. Ποιοι είναι που τα φκιάξαν έτσι; Οι κώνωπες. Έχοντας εκμεταλλευτεί τα έλη μιας μέχρι σήμερα αδιαφορίας κρατικής γύρω από τα Μουσικά, οι κώνωπες επωφελήθησαν, τοποθετήθηκαν σε θέσεις κλειδιά, όπως λέγονται, φκιάξαν ωδεία και σχολές εκμεταλλεύσεως, κάλυψαν την αμορφωσιά τους με διπλώματα ευκαιρίας, απέκτησαν οφέλη και βοηθούμενοι από τους κώνωπες του ημερησίου τύπου, αυτούς που επιδίδονται στην συγγραφή Συγχρόνου Ιστορίας Ελληνικής Τέχνης, κι απ' το απληροφόρητο κι αδιάφορο πλατύ κοινό, σχημάτισαν απαραβίαστο και ιερό το Μουσικό κατεστημένο της Χώρας. Ένα κατεστημένο χωρίς ανθρώπους, δίχως Μουσική, με αναπήρους και φανατικούς αρρώστους. Κι αν τύχει και θελήσει ένας πολίτης να επιδιορθώσει ολόκληρο αυτό το κουνουποκατασκεύασμα, που δημιουργεί στη χώρα έλη και χίλιες αρρώστιες μουσικές, ξεσηκώνονται όλα μαζί τα κουνούπια, έτοιμα να σπαράξουν τον ανίερο, αντεθνικό κι επιβλαβή. Κι ο πρόεδρος κάποιου σωματείου κωνώπων, μάταια επιζητεί να δείξει ανάστημα. 1:48 είν’ ο καημένος. Λυπητερός σαν άσμα δι' ολίγους ευτυχώς, είδος που ήκμασε στις μέρες του '38.
Και μια που μίλησα για έλη, ας επανέλθουμε στα σύννεφα και την βροχή.
Οι κώνωπες υψιπετούν
Ρουφούν το αίμα κι ενοχλούν
Καθήκον του πολίτη είναι να συνεργήσει για να σκοτωθούν
Τότε λουλούδια ανθούν
κι ο ύπνος είν' ατάραχος
σ' όσους επιζητούν να κοιμηθούν
και για τους άλλους
τους ολίγους που ξαγρυπνούν
ας τους αφήσουμε να εργαστούν
Χωρίς τους κώνωπες
είναι σχεδόν βέβαιον ότι θα παράγουν
τραγούδια εξαίσια, εμβατήρια και ωδές
για όλο το έθνος, για όλο τον λαό
κι όχι για σχολές κομματικές
ή για παρατάξεις πολιτικές.
Η παρούσα ώρα είναι για κλάματα. Ο τόπος μας γράφει μια μουσική ιστορία εξαθλιωμένη, με μελωδίες ασήμαντες και με συμμετοχή χιλιάδων νέων, που σπουδάζουν ερωτική καταπίεση και ανασφάλεια. Το μουσικό μας κατεστημένο σήμερα είναι ένας μαυρόασπρος εφιάλτης, σε δυο κανάλια, σε πολλά γήπεδα, κι άπειρες πλατείες. Και τα κουνούπια θάρρεψαν πως είναι μέλισσες και πως παράγουν μέλι.
Οφείλουμε να αντιδράσουμε και να αγοράσουμε ομπρέλες. Όχι για τα κουνούπια, αλλά για τις επερχόμενες βροχές. Επίσης να μην ξεχάσουμε να προμηθευτούμε χάρτινες σημαίες για τις γιορτές. Και κάποιο φίλο φωτογράφο, για μερικές φωτογραφίες αναμνηστικές. Κατ' αυτόν τον τρόπο θα μεταπηδήσουμε ανέτως από την ηλικία που ευρισκόμεθα στην επομένη, που όπως και νάναι περιέχει πολλές εκπλήξεις και για μας τους ίδιους και για τους ανθρώπους που αγαπάμε.
Κι όσο για τα κουνούπια ας ενώσουμε τις προσευχές μας κι ίσως μας στείλει ο Θεός ένα γερό άνεμο και ξεπαστρέψει τη Ελληνική μας Χώρα απ' την ντροπή της δραστηριότητας των κουνουπιών και της επικινδύνου παρουσίας των.
Αμήν.
Κυριακή, 3 Σεπτεμβρίου 1978
Μάνος Χατζιδάκις: «Τα σχόλια του Τρίτου (Προγράμματος)»
Μάνος Χατζιδάκις: «Τα σχόλια του Τρίτου (Προγράμματος)»
